HISTORIA LUDOLFINY

Liczba π, zwana też stałą Archimedesa lub ludolfiną, była bohaterką ostatniego z zadań wykonywanych przez uczniów klas VII-VIII w ramach realizacji projektu „Matematyka z historią w tle”. Jej ciekawa historia została dokładnie omówiona 14 grudnia, podczas prezentacji zadania przed klasami starszymi i zaproszonymi gośćmi.

Wspierając się multimediami, prelegenci omówili historię wyznaczania coraz bardziej dokładnych przybliżeń liczby π, w którą na przestrzeni wieków wpisali się tacy wybitni uczeni jak: Archimedes, Ptolemeusz, Bhaskara, Ludolf van Ceulen, Piotr Metius, Francois Viete, Leonhard Euler, Gottfried Wilhelm Leibnitz i inni. Uczniowie w swojej prezentacji podali wiele ciekawych przykładów związanych z tytułową bohaterką, która jak się okazuje liczy sobie około 4000 lat. Słuchacze dowiedzieli się na przykład, że pierwsze zapiski na temat liczby π pochodzą ze starożytnego Egiptu, zaś źródła świadczące o świadomym korzystaniu z jej własności – ze starożytnego Babilonu. Informacje o tej liczbie można znaleźć m.in. w papirusie Rhinda, czy też biblijnej Drugiej Księdze Kronik. W prezentacji znalazło się wiele ciekawostek – nie tylko historycznych. Zaprezentowane zostały pi-ematy, jako przykłady najczęściej stosowanych mnemotechnik (w tym wypadku do zapamiętania cyfr rozwinięcia dziesiętnego tej liczby) oraz informacje o biciu rekordów w tej dziedzinie. Nie zabrakło również odniesienia się do literatury i filmu. Zaprezentowano wiersz Wisławy Szymborskiej pt. „Liczba Pi” oraz kilka osobliwych informacji dotyczących filmu Darrena Aronofsky’ego pt.„Pi”. Nie zapomniano też o święcie tej liczby, które staje się coraz bardziej popularne.

Po przedstawieniu historii liczby π, przyszła kolej na część warsztatową, podczas której ósmoklasiści zaprezentowali przykłady wykorzystania tej liczby w różnych praktycznych obliczeniach. Rozpoczęli od zademonstrowania, w jaki sposób można wyznaczyć wartość stałej Archimedesa, a potem prezentowali jej zastosowania we wzorach na: długość okręgu, pole koła, objętość oraz pole powierzchni walca, stożka i kuli.

Grupa realizująca projekt swoje wystąpienie zakończyła słowami: „Liczbę zwaną ludolfiną znajdziemy we wszystkich wzorach na pola figur krzywoliniowych i brył obrotowych. Występuje też we wzorach rachunku całkowego, w przybliżonym wzorze na silnie wielkich liczb oraz w rachunku prawdopodobieństwa. Przykładów wykorzystania liczby π moglibyśmy podawać nieskończenie wiele. Liczbę tę znajdujemy nie tylko w czystej matematyce. Jest obecna również w mechanice radio- i teletechnice (wszędzie tam, gdzie występują drgania), w rachunkach wytrzymałościowych, statyce i akustyce. Spotykamy ją w różnych zjawiskach fizycznych a nawet kosmologicznych. My jesteśmy przekonani, że jest niezwykle ważna we współczesnej matematyce i wielu innych dziedzinach. Mamy nadzieję, że przekonaliśmy o tym też i was.”

Spotkanie uświetniła inscenizacja przedstawiona przez reprezentantów klas IV-V, w której jedną z bohaterek była liczba Pi.

Prezentacja ostatniego zadania z projektu „Matematyka z historią w tle” była okazją do podsumowania wszystkich podejmowanych w ciągu minionych trzech miesięcy działań.
Wśród publiczności znaleźli się uczniowie z okolicznych placówek, którzy zajęli czołowe miejsca

w Międzyszkolnym Konkursie Interdyscyplinarnym „STO ZADAŃ NA STULECIE NIEPODLEGŁEJ”. Towarzyszyli im ich nauczyciele. Podczas spotkania odebrali stosowne dyplomy oraz nagrody zakupione w ramach przyznanego przez mFundację dofinansowania. (Lista zespołów, które zajęły trzy czołowe lokaty znajduje się we wcześniejszym artykule, poświęconym konkursowi.)

Uczniowie klas VII i VIII naszej szkoły również zmierzyli się z tym konkursem. Rywalizowali indywidualnie, a zwycięzcami zostali:
• w klasie VII – Marta Kalinowska
• w klasie VIII – Bartosz Rochnowski.

Wszystkim nagrodzonym gratulujemy wiedzy historycznej oraz umiejętności matematycznych, życząc jednocześnie dalszych sukcesów. 🙂

Uczniom realizującym projekt „Matematyka z historią w tle” składamy wyrazy uznania, za wszystko to, co udało im się osiągnąć w ramach tego przedsięwzięcia. Możecie być z siebie dumni!

Beata Góralczyk